科数网
题库
在线学习
高中数学
高等数学
线性代数
概率统计
数学分析
复变函数
离散数学
实变函数
数论
群论
高中物理
词条搜索
科数
试题
高中数学
高数
线代
more
你好
游客,
登录
注册
在线学习
线性代数
第二篇 矩阵
分块矩阵的概念
最后
更新:
2025-01-02 08:12
查看:
464
次
高考专区
考研专区
公式专区
刷题专区
词条搜索
分块矩阵的概念
## 分块矩阵 对于行数和列数较高的矩阵 $A$ ,运算时常用一些横线和坚线将矩阵 $A$ 分划成若干个小 矩阵,每一个小矩阵称为 $A$ 的子块,以子块为元素的形式上的矩阵称为分块矩阵. 一个矩阵的分块方式会有很多种, 例如, $$ A=\left(\begin{array}{cc:ccc} a_{11} & a_{12} & a_{13} & a_{14} & a_{15} \\ a_{21} & a_{22} & a_{23} & a_{24} & a_{25} \\ \hdashline a_{31} & a_{32} & \ldots \ldots & a_{33} & a_{35} \\ \hdashline a_{41} & a_{42} & a_{43} & a_{44} & a_{45} \end{array}\right) $$ 记为 其中 $$ A_{11}=\left(\begin{array}{ll} a_{11} & a_{12} \\ a_{21} & a_{22} \end{array}\right), \quad A_{12}=\left(\begin{array}{lll} a_{13} & a_{14} & a_{15} \\ a_{23} & a_{24} & a_{25} \end{array}\right), \quad A_{21}=\left(\begin{array}{ll} a_{31} & a_{32} \\ a_{41} & a_{42} \end{array}\right), \quad A_{22}=\left(\begin{array}{lll} a_{33} & a_{34} & a_{35} \\ a_{43} & a_{44} & a_{45} \end{array}\right) . $$ $$ A=\left(\begin{array}{cc:cc:c} a_{11} & a_{12} & a_{13} & a_{14} & a_{15} \\ \hdashline a_{21} & a_{22} & a_{23} & a_{24} & a_{25} \\ a_{31} & a_{33} & a_{33} & a_{34} & a_{35} \\ \hdashline a_{41} & a_{42} & a_{43} & a_4 & a_{45} . \end{array}\right) $$ 记为 $A=\left(\begin{array}{lll}A_{11} & A_{12} & A_{13} \\ A_{21} & A_{22} & A_{23} \\ A_{31} & A_{32} & A_{33}\end{array}\right)$, $A=\left(A_{11}, A_{12}, A_{13}, A_{14}, A_{15}\right),$ 其中 $$ \begin{aligned} & \boldsymbol{A}_{11}=\left(a_{11}, a_{12}\right), \quad \boldsymbol{A}_{12}=\left(a_{13}, a_{14}\right), \quad \boldsymbol{A}_{13}=a_{15}, \\ & \boldsymbol{A}_{21}=\left(\begin{array}{ll} a_{21} & a_{22} \\ a_{31} & a_{32} \end{array}\right), \quad \boldsymbol{A}_{22}=\left(\begin{array}{ll} a_{23} & a_{24} \\ a_{33} & a_{34} \end{array}\right), \quad \boldsymbol{A}_{23}=\left(\begin{array}{l} a_{25} \\ a_{35} \end{array}\right) \\ & \boldsymbol{A}_{31}=\left(a_{41}, a_{42}\right), \quad \boldsymbol{A}_{32}=\left(a_{43}, a_{44}\right), \quad \boldsymbol{A}_{33}=a_{45} . \end{aligned} $$ 其中 $$ \boldsymbol{A}_{11}=\left(\begin{array}{l} a_{11} \\ a_{21} \\ a_{31} \\ a_{41} \end{array}\right), \quad \boldsymbol{A}_{12}=\left(\begin{array}{l} a_{12} \\ a_{22} \\ a_{32} \\ a_{42} \end{array}\right), \quad \boldsymbol{A}_{13}=\left(\begin{array}{l} a_{13} \\ a_{23} \\ a_{33} \\ a_{43} \end{array}\right), \quad \boldsymbol{A}_{14}=\left(\begin{array}{l} a_{14} \\ a_{24} \\ a_{34} \\ a_{44} \end{array}\right), \quad \boldsymbol{A}_{15}=\left(\begin{array}{l} a_{15} \\ a_{25} \\ a_{35} \\ a_{45} \end{array}\right) . $$ 如果分块矩阵没有相应的运算,则 "分块矩阵" 这个概念是没有意义的。与矩阵的运算相对应,我们考虑分块矩阵的运算:加法、数乘、乘法、转置。当然基本要求是:"分块前的运算结果与分块后的计算结果应该是一样的 ", 以矩阵加法为例, 设有矩阵 $\boldsymbol{A}, \boldsymbol{B}$,其分块后分别记为 $\boldsymbol{A}_1, \boldsymbol{B}_1$, 则 $\boldsymbol{A}_1+\boldsymbol{B}_1$ 应该为 $\boldsymbol{A}+\boldsymbol{B}$ 某个分块下的结果。另外我们希望: 分块矩阵的运算法则最好与通常矩阵的对应运算有类似法则。例如, 矩阵加法 $\boldsymbol{A}+\boldsymbol{B}$ 定义为这两个矩阵的对应元素相加,因而对于分块矩阵相加,我们希望其运算法则为对应的子矩阵相加;矩阵乘法 $\boldsymbol{A} \boldsymbol{B}$ 中, $\boldsymbol{A} \boldsymbol{B}$ 的一个元素为 $\boldsymbol{A}$ 的一行元素与 $\boldsymbol{B}$ 的一列元素对应相乘、相加,因而分块矩阵乘法 $\boldsymbol{A} \boldsymbol{B}$ ,我们希望其运算法则为 $\boldsymbol{A}$ 的一行子矩阵与 $\boldsymbol{B}$ 的一列子矩阵相乘、相加;其它运算可类似地考虑。但目前需要指出的是:这只是我们的 "希望",这种想法是否可行,需要考虑以下两个问题: (1)如何对矩阵分块,才能使得这样的运算规律形式上能够进行? (2)当第一步可行时,这样的运算规律是否成立?即分块矩阵的运算结果是否等于未分块矩阵的运算结果? 我们只考虑(1),对于(2)则省略 ### 分块矩阵的加法 $A+B$ $$ \begin{aligned} & \boldsymbol{A}+\boldsymbol{B}=\left[\begin{array}{cccc} \boldsymbol{A}_{11} & \boldsymbol{A}_{12} & \cdots & \boldsymbol{A}_{1 s} \\ \boldsymbol{A}_{21} & \boldsymbol{A}_{22} & \cdots & \boldsymbol{A}_{2 s} \\ \vdots & \vdots & & \vdots \\ \boldsymbol{A}_{r 1} & \boldsymbol{A}_{r 2} & \cdots & \boldsymbol{A}_{r s} \end{array}\right]+\left[\begin{array}{cccc} \boldsymbol{B}_{11} & \boldsymbol{B}_{12} & \cdots & \boldsymbol{B}_{1 s} \\ \boldsymbol{B}_{21} & \boldsymbol{B}_{22} & \cdots & \boldsymbol{B}_{2 s} \\ \vdots & \vdots & & \vdots \\ \boldsymbol{B}_{r 1} & \boldsymbol{B}_{r 2} & \cdots & \boldsymbol{B}_{r s} \end{array}\right] \\ & =\left[\begin{array}{cccc} \boldsymbol{A}_{11}+\boldsymbol{B}_{11} & \boldsymbol{A}_{12}+\boldsymbol{B}_{12} & \cdots & \boldsymbol{A}_{1 s}+\boldsymbol{B}_{1 s} \\ \boldsymbol{A}_{21}+\boldsymbol{B}_{21} & \boldsymbol{A}_{22}+\boldsymbol{B}_{22} & \cdots & \boldsymbol{A}_{2 s}+\boldsymbol{B}_{2 s} \\ \vdots & \vdots & & \vdots \\ \boldsymbol{A}_{r 1}+\boldsymbol{B}_{r 1} & \boldsymbol{A}_{r 2}+\boldsymbol{B}_{r 2} & \cdots & \boldsymbol{A}_{r s}+\boldsymbol{B}_{r s} \end{array}\right]=\left[\boldsymbol{A}_{i j}+\boldsymbol{B}_{i j}\right]_{r \times s} \end{aligned} $$ ### 分块矩阵的数乘 $$ \begin{aligned} &k \boldsymbol{A}=\left[\begin{array}{cccc} \boldsymbol{k} \boldsymbol{A}_{11} & k \boldsymbol{A}_{12} & \cdots & \boldsymbol{k} \boldsymbol{A}_{1 s} \\ k \boldsymbol{A}_{21} & k \boldsymbol{A}_{22} & \cdots & k \boldsymbol{A}_{2 s} \\ \vdots & \vdots & & \vdots \\ k \boldsymbol{A}_{r 1} & k \boldsymbol{A}_{r 2} & \cdots & k \boldsymbol{A}_{n s} \end{array}\right]=\left[k \boldsymbol{A}_{i j}\right]_{r \times s} \end{aligned} $$ ### 分块矩阵的转置 $$ \boldsymbol{A}^{\mathrm{T}}=\left[\begin{array}{cccc} \boldsymbol{A}_{11}^{\mathrm{T}} & \boldsymbol{A}_{21}^{\mathrm{T}} & \cdots & \boldsymbol{A}_{r 1}^{\mathrm{T}} \\ \boldsymbol{A}_{12}^{\mathrm{T}} & \boldsymbol{A}_{22}^{\mathrm{T}} & \cdots & \boldsymbol{A}_{r 2}^{\mathrm{T}} \\ \vdots & \vdots & & \vdots \\ \boldsymbol{A}_{1 s}^{\mathrm{T}} & \boldsymbol{A}_{2 s}^{\mathrm{T}} & \cdots & \boldsymbol{A}_{r s}^{\mathrm{T}} \end{array}\right] $$ ### 分块矩阵的乘法 根据分块矩阵运算的原则, 母矩阵 $\boldsymbol{A}, \boldsymbol{B}$ 分块后, 分块矩阵 $\boldsymbol{A}$ 的列数必须等于分块矩阵 $\boldsymbol{B}$ 的行数,即若 $$ \boldsymbol{A}=\left[\begin{array}{cccc} \boldsymbol{A}_{11} & \boldsymbol{A}_{12} & \cdots & \boldsymbol{A}_{1 s} \\ \boldsymbol{A}_{21} & \boldsymbol{A}_{22} & \cdots & \boldsymbol{A}_{2 s} \\ \vdots & \vdots & & \vdots \\ \boldsymbol{A}_{r 1} & \boldsymbol{A}_{r 2} & \cdots & \boldsymbol{A}_{r s} \end{array}\right]=\left[\boldsymbol{A}_{i j}\right]_{r \times s} $$ 则分块矩阵 $\boldsymbol{B}$ 为 $$ \boldsymbol{B}=\left[\begin{array}{cccc} \boldsymbol{B}_{11} & \boldsymbol{B}_{12} & \cdots & \boldsymbol{B}_{1 k} \\ \boldsymbol{B}_{21} & \boldsymbol{B}_{22} & \cdots & \boldsymbol{B}_{2 k} \\ \vdots & \vdots & & \vdots \\ \boldsymbol{B}_{s 1} & \boldsymbol{B}_{s 2} & \cdots & \boldsymbol{B}_{s k} \end{array}\right]=\left[\boldsymbol{B}_{i j}\right]_{s \times k} $$ 其结果是 $$ \boldsymbol{C}_{i j}=\sum_{t=1}^s \boldsymbol{A}_{i t} \boldsymbol{B}_{t j} $$ 例如假设A $$ \boldsymbol{A}=\left[\begin{array}{cc:ccc} 5 & -2 & -2 & 1 & 3 \\ 4 & -3 & -2 & 0 & 2 \\ \hdashline-2 & 2 & 3 & 1 & 6 \\ 1 & 4 & 2 & 3 & -2 \end{array}\right]=\left[\begin{array}{ll} \boldsymbol{A}_{11} & \boldsymbol{A}_{12} \\ \boldsymbol{A}_{21} & \boldsymbol{A}_{22} \end{array}\right] $$ 那么 $\boldsymbol{B}$ 的分块方式则不唯一, 而只有 $\boldsymbol{B}$ 的列分块方式与 $\boldsymbol{A}$ 的行分块方式相同即可, 例如分块方式 $$ \boldsymbol{B}=\left[\begin{array}{c:cc} 5 & -2 & -2 \\ 4 & -3 & -2 \\ \hdashline-2 & 2 & 3 \\ 1 & 4 & 2 \\ 2 & 1 & 4 \end{array}\right], \quad \boldsymbol{B}=\left[\begin{array}{ccc} 5 & -2 & -2 \\ 4 & -3 & -2 \\ \hdashline-2 & 2 & 3 \\ 1 & 4 & 2 \\ 2 & 1 & 4 \end{array}\right] $$ 都是可接受的。 ### 分块矩阵求逆矩阵 分块矩阵求逆没有普遍的规律,但是对于以下情形则比较简单。例如 $$ \begin{aligned} &\boldsymbol{A} \boldsymbol{B}=\left[\begin{array}{cccc} \boldsymbol{A}_1 \boldsymbol{B}_{11} & \boldsymbol{A}_1 \boldsymbol{B}_{12} & \cdots & \boldsymbol{A}_1 \boldsymbol{B}_{1 s} \\ \boldsymbol{A}_2 \boldsymbol{B}_{21} & \boldsymbol{A}_2 \boldsymbol{B}_{22} & \cdots & \boldsymbol{A}_2 \boldsymbol{B}_{2 s} \\ \vdots & \vdots & & \vdots \\ \boldsymbol{A}_s \boldsymbol{B}_{s 1} & \boldsymbol{A}_s \boldsymbol{B}_{s 2} & \cdots & \boldsymbol{A}_s \boldsymbol{B}_{s s} \end{array}\right]=\left[\begin{array}{llll} \boldsymbol{E}_1 & & & \\ & \boldsymbol{E}_2 & & \\ & & \ddots & \\ & & & \boldsymbol{E}_n \end{array}\right]\\ &\text { 由于 } A_1, A_2, \cdots, A_s \text { 都可逆, 所以有 }\\ &\boldsymbol{A}^{-1}=\left[\begin{array}{llll} \boldsymbol{A}_1^{-1} & & & \\ & \boldsymbol{A}_2^{-1} & & \\ & & \ddots & \\ & & & \boldsymbol{A}_s^{-1} \end{array}\right] \end{aligned} $$ ### 分块矩阵乘法例题 `例`设有矩阵 $$ \boldsymbol{A}=\left[\begin{array}{cccc} 1 & 0 & 0 & 0 \\ 0 & 1 & 0 & 0 \\ -1 & 2 & 1 & 0 \\ 1 & 1 & 0 & 1 \end{array}\right], \quad \boldsymbol{B}=\left[\begin{array}{cccc} 1 & 0 & 1 & 0 \\ -1 & 2 & 0 & 1 \\ 1 & 0 & 4 & 1 \\ -1 & -1 & 2 & 0 \end{array}\right] $$ 计算 $\boldsymbol{A B}$ 。 解:直接用矩阵乘法的定义计算,需要 64 次乘法、 48 次加法。如果我们将这两个矩阵作如下分块: $$ A=\left[\begin{array}{cc:cc} 1 & 0 & 0 & 0 \\ 0 & 1 & 0 & 0 \\ \hdashline-1 & 2 & 1 & 0 \\ 1 & 1 & 0 & 1 \end{array}\right]=\left[\begin{array}{ll} E & O \\ A_1 & E \end{array}\right] \quad A_1=\left[\begin{array}{cc} -1 & 2 \\ 1 & 1 \end{array}\right] $$ $$ \boldsymbol{B}=\left[\begin{array}{cc:cc} 1 & 0 & 1 & 0 \\ -1 & 2 & 0 & 1 \\ \hdashline 1 & 0 & 4 & 1 \\ -1 & -1 & 2 & 0 \end{array}\right]=\left[\begin{array}{cc} B_{11} & \boldsymbol{E} \\ \boldsymbol{B}_{21} & \boldsymbol{B}_{22} \end{array}\right] $$ $$ \begin{aligned} &\boldsymbol{B}_{11}=\left[\begin{array}{cc} 1 & 0 \\ -1 & 2 \end{array}\right], \quad \boldsymbol{B}_{21}=\left[\begin{array}{cc} 1 & 0 \\ -1 & -1 \end{array}\right], \quad \boldsymbol{B}_{22}=\left[\begin{array}{ll} 4 & 1 \\ 2 & 0 \end{array}\right]\\ &\text { 根据分块矩阵乘法的运算规则, 有 }\\ &\begin{aligned} & \boldsymbol{A} \boldsymbol{B}=\left[\begin{array}{ll} \boldsymbol{E} & \boldsymbol{O} \\ \boldsymbol{A}_1 & \boldsymbol{E} \end{array}\right]\left[\begin{array}{cc} \boldsymbol{B}_{11} & \boldsymbol{E} \\ \boldsymbol{B}_{21} & \boldsymbol{B}_{22} \end{array}\right]=\left[\begin{array}{cc} \boldsymbol{E} \boldsymbol{B}_{11}+\boldsymbol{O} \boldsymbol{B}_{21} & \boldsymbol{E} \times \boldsymbol{E}+\boldsymbol{O} \boldsymbol{B}_{22} \\ \boldsymbol{A}_1 \boldsymbol{B}_{11}+\boldsymbol{B}_{21} & \boldsymbol{A}_1 \boldsymbol{E}+\boldsymbol{I} \boldsymbol{B}_{21} \end{array}\right] \\ & =\left[\begin{array}{cc} \boldsymbol{B}_{11} & \boldsymbol{E} \\ \boldsymbol{A}_1 \boldsymbol{B}_{11}+\boldsymbol{B}_{21} & \boldsymbol{A}_1+\boldsymbol{B}_{21} \end{array}\right] \end{aligned} \end{aligned} $$ 从上式可知, 只需要做两个二阶方阵的乘法。因此根据上式计算 $\boldsymbol{A B}$, 只需要做四次乘法、 6 次加法, 比直接计算 $\boldsymbol{A B}$ 所需要的运算量大大减少。 注意: 用分块矩阵简化矩阵运算, 只有在矩阵乘法中才有可能达到, 并且需要矩阵经过适当分块后有较多的 0 块、单位矩阵子块。 ## 分块矩阵的作用 对于线性方程组,使用分块 $$ \boldsymbol{A}_{m \times n} \boldsymbol{X}_{n \times 1}=\boldsymbol{b}_{m \times 1} $$ 其中 $\boldsymbol{A}$ 为线性方程组的系数矩阵, $\boldsymbol{X}$ 为末知数所构成的列矩阵, $\boldsymbol{b}$ 为方程组右边的常数所构成的列矩阵。我们可采取如下分块方法, $$ A=\left[\begin{array}{c:c:c:c} a_{11} & a_{12} & \cdots & a_{1 n} \\ a_{21} & a_{22} & \cdots & a_{2 n} \\ \vdots & \vdots & & \vdots \\ a_{m 1} & a_{m 2} & \cdots & a_{m n} \end{array}\right]=\left[\begin{array}{llll} A_1 & A_2 & \cdots & A_n \end{array}\right] $$ 则 $\boldsymbol{A} \boldsymbol{X}=\boldsymbol{b}$ 可写作 $$ x_1 \boldsymbol{A}_1+x_2 \boldsymbol{A}_2+\cdots+x_n \boldsymbol{A}_n=\boldsymbol{b} $$ 也就是 $$ x_1\left[\begin{array}{c} a_{11} \\ a_{21} \\ \vdots \\ a_{m 1} \end{array}\right]+x_2\left[\begin{array}{c} a_{12} \\ a_{22} \\ \vdots \\ a_{m 2} \end{array}\right]+\cdots+x_n\left[\begin{array}{c} a_{1 n} \\ a_{2 n} \\ \vdots \\ a_{m n} \end{array}\right]=\left[\begin{array}{c} b_1 \\ b_2 \\ \vdots \\ b_m \end{array}\right] $$ 该式称为线性方程组的向量表示。这在后面向量空间里经常使用。
上一篇:
矩阵的秩
下一篇:
分块矩阵的线性运算
在线学习仅为您提供最基础的数学知识,
开通会员
可以挑战海量
超难试题
, 分享本文到朋友圈,邀请更多朋友一起学习。
本文对您是否有用?
有用
(
0
)
无用
(
0
)
评论
更多
初中数学
高中数学
高中物理
高等数学
线性代数
概率论与数理统计
复变函数
离散数学
实变函数
数学分析
数论
群论
纠错
高考
考研
关于
赞助
留言
科数网是专业专业的数学网站。